Door Will Gerritsen

Zelden of nooit heb ik zoveel moeite moeten doen om kwaliteitswijnen voor een wijnproeverij bij elkaar te krijgen als afgelopen tijd. Al ligt Württemberg hier maar vier uur rijden vandaan, de wijnen uit Floortje-naar-het-einde-van-de-wereldlanden als Chili en Nieuw-Zeeland zijn veel makkelijker te bemachtigen dan die uit het stroomgebied van de Neckar.

Zou het dan toch waar zijn, wat her en der gesuggereerd, dat de inwoners zelf zo dol op hun wijn zijn dat ze hem maar al te graag zelf opdrinken, met dank aan de welvarende steden in dit wijngebied die Standort zijn van bedrijven als Mercedes, Porsche en Bosch.

De Württembergse wijnplas van een miljoen hectoliter per jaar zal ongetwijfeld ook fiks slinken door de wijnfeesten, waarvan de kalender er liefst dik 200 vermeldt. Het handboek van het Deutsches Weininstitut meldt dat de inwoners veel dorst hebben: ze drinken tweemaal zoveel wijn als de gemiddelde Duitser. Ze zijn ook onvervalste Bourgondiërs: in Baden-Württemberg vind je 73 restaurants met een of meer Michelinsterren.

Hugh Johnson en Jancis Robinson merkten in hun World Atlas of Wine op dat Württemberg in eigen land bekender is dan daarbuiten. Conclusie: misschien zijn wijnen uit Württemberg wel het best bewaarde geheim van de Duitse wijn.

Het wijngebied strekt zich uit van de grens met Franken (Bad Mergentheim) tot Tübingen en Reutlingen in het zuiden, waarbij de wijnbouw zich concentreert rond de steden Stuttgart en Heilbronn. Overigens worden ook nog enkele wijngaarden bij de Bodensee en Lindau tot Württemberg gerekend.

De belangrijkste overeenkomst tussen deze wijnregio’s: ze liggen in het stroomgebied van de Neckar en in de beschutte dalen van zijn zijriviertjes. Württemberg vormt sinds 1952 samen met Baden een deelstaat, maar verschilt in de wijnbouw nogal wat van zijn zusterregio. Waar in Baden 60% van de aanplant uit witte druivenrassen bestaat, is het areaal van Württemberg voor bijna 70% “blauw”, met 11.400 hectare. Het is het vierde wijnbouwgebied na Rheinhessen, Pfalz en Baden.

Württemberg kent veel waardevolle wijngaarden op steile hellingen. Wijnboeren bewerken vaak kleine percelen waarvan ze de opbrengst aan de coöperaties leveren. Daarvan zijn er in Württemberg meer dan 50. Samen zijn die goed voor zo’n 80% van de omzet.

Württemberg koestert misschien wel meer dan waar ook in Duitsland zijn eigen typische druiven: Trollinger, Schwarzriesling en Lemberger, een druif die we elders kennen als blaufränkisch. Verder vind je er Spätburgunder, Kerner, Müller-Thurgau, Silvaner, Frühburgunder en als specialiteit Samtrot, een mutatie van de pinot meunier die in 1928 op een wijnhelling werd ontdekt en later opgekweekt.

Württemberg heeft bodems die grotendeels lijken op de bodems van een groot deel van Franken, gevormd op afzettingen uit het zogenaamde Germaanse Trias. Dus kom je er veel muschelkalk en allerlei soorten Keuper (mergel) tegen. Hete zomers en zonnige herfstdagen zorgen voor hoge kwaliteit en goede opbrengsten.

We beginnen met:

In 1916 slaagde druivenkweker Georg Scheu van de Landesanstalt für Rebenzüchtung Alzey erin om met zijn 88e zaailing van een serie kruisingen tussen Riesling en Silvaner een overtuigende, nieuwe kruising te creëren die zijn naam zou gaan dragen. Met een aandeel van 2% in de Duitse aanplant geldt Scheurebe als een van de meest succesvolle kruisingen. Van de in totaal 1800 hectare aangeplante Scheurebe liggen er ongeveer 1000 in Rheinhessen, 400 in de Pfalz en 140 aan de Nahe. Het intense, verleidelijke aroma van de scheurebe doet denken aan zwarte bessen, perzik of rijpe peer. Scheurebewijnen zijn ideale begeleiders van een aromatisch-kruidige keuken, van voorgerecht tot dessert.

Het wijngoed G.A. Heinrich gaan we in oktober bezoeken. Het is een klein en oeroud familiebedrijf, opgericht in 1545. Twee broers runnen de zaak. Een doet het werk in de wijngaard en kelder en de andere verzorgt verkoop en marketing.

De wijnboer teelt al meer dan een halve eeuw Scheurebe, maar pas vanaf 2017 werd voor het eerst deze wijn droog gevinifieerd. De wijnstokken zijn ouder dan 40 jaar en staan ​​op rode Keuperboden op de Staufenberg in Heilbronn.

Selectieve handpluk en spontane gisting in eiken vaten van 500 liter. Omschrijving wijnboer: "subtiele scheurebe-aroma, slank en elegant en met een aangename lengte. Past bij de lichte zomerkeuken, ideaal voor asperges en pastagerechten, het best met voorgerechten en vis."

De jonge wijnmaker Leon Gold haalde in 2013 zijn eerste oogst binnen, maar werd al in 2016 door het wijnblad Falstaff gebombardeerd tot “Newcomer des Jahres”. Leon Gold werkt biodynamisch (ervaring op dit gebied deed hij o.a. op bij Sven Leiner in de Pfalz en bij Jochen Beurer in Remstal) en werkt op een areaal van 6,5 ha. Het wijnhuis Gold zetelt in Gundelsbach, een buitenwijk van Weinstadt. Het assortiment is naar Duitse begrippen klein en overzichtelijk, met als witte en rode basiswijnen de Cuvée Weiss- en Rotgold.

In ons glas zien we een blend van spontaan vergiste kerner (50%), müller-thurgau (40%) en riesling (10%).

Vinoloog Karin Leeuwenhoek: “Opvallend zuivere wijn met fruit en pit. Fris en lieflijk aroma van rijpe appels en peren. In de mond heeft hij pit, is hij dorstlessend, fruitig, schoon en opwekkend. Pikant en ziltig in de afdronk, met een chique bittertje toe. Fijne drinkwijn.” Eichelmann kende deze wijn 83 punten toe.

Op de Beutelsbacher Altenberg groeien druiven van veertig jaar oude stokken op het perceel van Leon Gold. Deze wijnberg geldt gedeeltelijk als 1. Lage bij VDP. De hoogte: 260 - 380 m, neerslag / jaar: 750 - 900 mm, temperatuur (jaargemiddelde): 8,5 - 9,5 ° C, geologie: Mittelkeuper, een verzameling van

mergel, klei en zandsteen.

De wijn is spontaan vergist op Halbstückfass, dat zijn 600 liter vaten, in dit geval van nieuw hout! Voor de jaargang 2013 kreeg Leon Gold de internationale Best-of-Riesling Wettbewerb. Wijnblogger Rebe & Traube schrijft: “Fijne, droge neus met nuances van Boskoop en kweepeer begeleid met kamille-tonen en elegante houtachtige kruiden.In de mond jeugdig, stimulerend, zelfs na dagen is ie nog beter. Zeer geschikt voor klassieke snoekdumplings op spinazie of voor een poussin met geglazuurde appelschijfjes.”

Een deelnemer op Das Weinforum: “Een Riesling die je uitdaagt. Elke slok laat nieuwe facetten zien. Een wijn om op te kauwen, niets met tutti frutti à la peach / abrikoos. In plaats daarvan kruidige aroma's van groene thee, rokerige elementen, kalk en een fascinerende structuur. Lange afdronk. Een Riesling met een compleet andere en eigen stijl.”

Karin van Leeuwen: “Flink op kleur en met een bijzonder rijke neus, die bijna Puligny-achtig aandoet, ware het niet dat de honing- en rieslingtonen zo duidelijk zijn. Floraal, rijpe gele vruchten, honing en duidelijke tonen van ‘sur lie’ houtrijping en iets toast. Rins, vol, geconcentreerd en romig. Heeft wat bite door de lange schilweking. Bijzondere Riesling met een spectaculaire neus en lengte, atypisch door de Bourgondische touch.”

Sinds het jaar 1510 maakt de familie Dautel wijn in het hart van de regio Württemberg, in Bönnigheim, tussen Heilbronn en Stuttgart. Christian Dautel vertegenwoordigt de 21e generatie en is een vanwege zijn karakteristieke dreadlocks een opvallende figuur in de Duitse wijnbouw. Hij heeft na zijn studie wijnbouw en diverse stages bij wijnmakers over de hele wereld de traditie van zijn voorouders voortgezet. Met een zeer eigen stijl, creativiteit en nieuwe technieken voor deze regio. Zijn doel is individuele wijnen te maken die goed kunnen ouderen. Hij werkt ecologisch, behoort tot de betere wijnmakers in deze regio en is lid van de VDP.

Het was zijn vader Ernst die uit de plaatselijke wijnbouwcoöperatie stapte en daarmee diens vader afviel, die juist medeoprichter was. Of het goed is gekomen tussen beiden mannen weten we niet, maar Ernst herkende het potentieel in zijn wijngaarden en wilde net zo’n grootse wijnen produceren als hij bij zijn reizen in Italië en Frankrijk had geproefd.

Dit is de topriesing van het wijngoed. De steilhang Steingruben ligt in Bonnigheim en de druivenstokken zijn in de jaren 60 geplant. Krachtige, complexe riesling met veel elegantie. Houdbaar tot 2030.

Parker geeft hem 92 pt: “Een heldere en mineraal-frisse neus van helder fruit en gemalen stenen. Vol, weelderig en fijn, met pikante maar delicate zuren en fijne tannines; dit is een complexe, elegante, prachtig intense en fruitige Riesling met goede spanning, expressie en lengte, met jeneverbessen hints. Een charmante ronde en sappige Riesling met een mooi ziltheid en een veelbelovende finish. Bewaar de 2016 minimaal 3 of 4 jaar in uw kelder.”

Rainer Schnaitmann runt zijn Weingut in Fellbach, stadje bij Stuttgart. Sinds 1997 maakt hij wijn onder eigen naam op het familiedomein, dat voorheen de oogst naar de coöperatie bracht. Rainer stapte uit zijn oude beroep als architect om wijnbouw in Geisenheim te studeren.

Hij beschikt over 25 hectare wijngaarden met Gipskeuper, zandsteenverwering, mergel en produceert 160.000 flessen per jaar. In de gids van Eichelmann wordt aan het wijngoed van 4,5 sterren toegekend, wat staat voor een “Weltklasse-Weingut”.

In 2006 trad Schnaitmann toe tot de Verband Deutscher Prädikats- und Qualitätsweingüter, ook bekend als de VDP, de club van Duitslands topproducenten. Dit betekent dat hij minstens één Grosses Gewächs van een Grosse Lage mag produceren. In zijn geval zijn dit er dus zelfs vijf.

Deze pinot gris komt van een bodem van Gipskeuper, in een Grosse Lage, Fellbacher Lämmler geheten, en valt onder de GG. Opgevoed in nieuwe en gebruikte vaten.

Karin van Leeuwen: “Pinot gris in een unieke uitvoering. Deze Grand Cru is opvallend krachtig en weelderig (abrikozen, oranjebloesem, vanille, karamel). Ook de heel licht oranje tint draagt daaraan bij. Erg lange afdronk door de concentratie, kracht en romige zuren.” Restsuiker 4,4 gram/l, zuren 6,5 gr/l.

Lekker bij terrine van rivierkreeft met gebakken pijnboompitten, garnalen en gember. kreeft gekookt in oranjebloesembouillon met basmatirijst; gerookte zalm op venkel; curry met geroosterde pinda's en eendenborst; kalfsvlees met gorgonzolarisotto; ragout van konijn met parpadelle (pasta) en morieljes. Ook lekker bij de lokale keuken: gerookte beekforel met salade van rode biet en walnoten; rundvlees met wortelgroenten, mierikswortelsaus en aardappelrösti; kalfsvleesstoofpot met sinaasappelwittewijnsaus en spätzle.

Christian Dautel volgde in 2013 zijn vader Ernst op, die het wijndomein al in de vaart der volkeren had opgestoten, bijvoorbeeld door al in de jaren 80 chardonnay aan te planten en barriques voor rode wijn te gaan gebruiken. Christian is zijn vader dankbaar, vertelde hij in Perswijn: “Mijn vader heeft al zoveel jaren goede wijnen gemaakt, dat ik het wiel niet meer hoef uit te vinden en zijn fouten niet meer zal maken’.” Ander citaat van Christian: “Wijnmakers zijn weliswaar geen kunstenaars, maar een grote wijn is wel degelijk een kunstwerk.”

We gaan proeven of deze rosé onder de noemer ‘kunstwerk’ mag vallen. Hij is gemaakt van Spätburgunder (Pinot Noir) en Lemberger. De wijn is niet meer terug te vinden op de site van Daute: waarschijnlijk heeft hij deze wijn de deur uit gebonjourd, in zijn ambities om zich te ontwikkelen naar een eersteklas wijnbedrijf.

Deze rosé wordt door de leverancier omschreven als “droog, fris en vol van smaak. Fruitig (kersen en bosaardbeien) met fijne zuren. Perfecte rosé voor bij antipasti. Doet het ook goed bij gekruide kipgerechten of vis van de barbecue.”

Württemberg is het land van trollinger, die zulke lichte wijnen geeft, dat men ter plaatse zegt: ‘Trollinger ist so leicht, das trinken die Winzer zum Frühstück!’

De laat rijpende Trollinger wordt in Duitsland bijna uitsluitend in Württemberg geteeld. In Zuid-Tirol staat hij bekend als Vernatsch. De druif heeft voedselrijke bodems op de beste hellingen nodig alsmede neerslag in de periode tussen bloei en volwassenheid. In de afgelopen eeuwen hebben de wijnen uit de druif zich ontwikkeld tot de՛nationale drank van de Württemberger.

In het glas presenteert de Trollinger zich in baksteenrode kleur. De lichte, sappige wijnen met een behoorlijke body hebben geen jarenlange opvoeding nodig, maar zijn klaar om vroeg na de oogst te drinken. In de subtiele geur zou je rode aalbessen kunnen herkennen vergezeld door een delicaat bitter amandeltje in de finale.

De Trollinger is altijd een goede spijsbegeleider, of het nu gaat om stevige rustieke gerechten, snel gebakken gerechten of gevogelte. De Württemberger drinkt natuurlijk zijn nationale drankje ook bij een snack en in de zomer vind je de Trollinger vaker op barbecues als sterk alternatief voor rosé, mits goed gekoeld.

De wijn in ons glas komt van biologische teelt, van wijnstokken die tussen de 30 en 45 jaar oud zijn. Spontane gisting en opvoeding in oude vaten van 300 liter, ongefilterd en zonder toegevoegde zwavel. Je kunt deze wijn makkelijk zeven jaar bewaren.

Karin van Leeuwen: “Hele vrolijke frisse wijn. Vrij licht van kleur, iets troebel (Rainer filtert zijn wijnen in principe niet). Primair rood fruit, impressies van Schwarzwälder Kirsch en tabak. Eenvoudig maar heerlijk puur. Sophisticated boers! Lekker bij de Wurstsalat en porcini | truffel | schwarzwälder schinken risotto.”

Schnaitmann: “In de neus intense fruitsmaken: zure kers, sleedoorn, aardbei, rode bes. Viooltjes en duindoorn, evenals subtiele jeneverbestonen. In de mond heeft het licht Bourgondische kenmerken met een slanke levendige zuurgraad en fijne tanninestructuur."

De schwarzriesling is ondanks de naamovereenkomst niet aan de riesling verwant. Het gaat om de pinot meunier die we natuurlijk allemaal kennen als onderdeel van de cuvee voor champagne, die hiertoe uiteraard als witte wijn wordt gevinifieerd.

Hij bloeit laat waardoor hij goede bestand is tegen vorst. In Württemberg wordt de wijnstok al eeuwenlang verbouwd.

De Schwarzriesling is een typische druif uit de regio. In vergelijking met Trollinger, Lemberger of Pinot Noir stelt dit ras minder eisen aan locatie en bodem en groeit het graag op sterke leemgronden.

De wijnen van de Schwarzriesling tonen een robijnrode tot steenrode kleur, brengen de geur van rode bessen, hebben een vrij elegante body en een bitterzoete afdronk. De wijn wordt droog gevinifieerd, maar kent ook fruitige varianten, meestal als kwaliteitswijnen, maar ook als kabinetswijnen of spätlese.

Hij wordt in Württemberg gedronken bij de open haard laat op de avond, terwijl de sterkere varianten bij gebraden varkensvlees, lamsvlees of rundvlees worden gedronken. De wijn past ook goed bij gevederd wild, pasta's of zachte kazen.

Deze schwarzriesling komt van wijnstokken tot 40 jaar oud, de bodem van de stokken bestaat uit Gipskeuper, de wijn is spontaan vergist en gerijpt in vaten van 300 liter (2e en 3e jaar)

Schnaitmann: “De kleur glanst kersenrood en licht op tot aan de rand. Zeer fijne houttonen, aroma's van eekhoorntjesbrood, tabak en leer. Daarbij subtiel fruit met zure kers, rode bessen en morellen. De elegante zuurgraad, de zijdeachtige tannines, de spanning en precisie voeren naar een lange afdronk.” Spijs: bij kwartel, kip, champignons, zacht gebakken vlees, lichte aardse visgerechten.

Karin van Leeuwen: “Elegant en lichtvoetig, wat rokerig en spicy.”

Perswijn: “Christian Dautels allerbeste wijnen zijn de Spätburgunders. Die hebben een geweldige ontwikkeling doorgemaakt: van de krachtige, deels door hout bepaalde wijnen van zijn vader Ernst – medeoprichter van het Duitse Barrique Forum – tot zijn eigen Bourgondische versies, compact maar puur. Daarin speelt hout duidelijk een minder prominente rol, mede doordat hij meer vaten van 300 liter is gaan gebruiken. Christian heeft ook in Duitsland wijnmakers aan wie hij zich graag spiegelt als het om Spätburgunder gaat: ‘Als je kijkt naar Fürst, Friedrich Becker, Huber – de grote namen van Duitse Pinot Noir – dan spreekt mij de stijl van Huber het meest aan. Zowel zijn Spätburgunder Schupen GG als zijn Spätburgunder Forstberg GG is een grote wijn. Ze leveren twee (van de vele) redenen om Württemberg in het algemeen en Dautel in het bijzonder niet over het hoofd te zien.”

Perswijn geeft deze wijn 18 pnt

“Frisser en iets verfijnder dan Schupen, prachtig fruit | wauw, dit is echt geweldig, vooral qua fruit, ook goede grip, heel mooi fris, grote lengte.”

De oorsprong van de Lemberger vinden we in de benedenloop van de Donau. De druif kennen we als Blaufränkisch (in Oostenrijk), Frankonia (in Noord-Italië) en als Kékfrankos (in Hongarije). Op goede percelen bereikt de Lemberger als specialiteit uit Württemberg absolute topkwaliteit, zeggen de wijnboeren. De Württembergse Lemberger was de favoriete wijn van Theodor Heuss, Duitslands de eerste bondspresident , maar ook Prins Bismarck en Napoleon zouden groot liefhebber zijn. De Lemberger houdt van een warm klimaat en beschutte locaties. Hij gedijt goed op vruchtbare gronden en is perfect geschikt voor opvoeding op hout.

De Württemberger kent de Lemberger in verschillende varianten. Enerzijds als een lichte, fruitige wijn, anderzijds als een geconcentreerde, extract- en tanninerijke wijn. De wijnen zijn donkerrood met blauwachtige reflecties, hebben een goede structuur, een fijne droge stijl en aangename zuurgraad. De geuren variëren van bramen tot zwarte bessen tot groene peper.

Volgens Perswijn zijn de Rieslings, Spätburgunders en Lembergers Dautels beste wijnen. “Ook zijn Lembergers zijn verdraaid goed; rijp, maar prachtig fris en levendig. Bovendien kunnen ze gemakkelijk tien jaar en meer mee.”

Langdurige vergisting in houten foeders, daarna jaar opvoeding in nieuwe en gebruikte barriques, gevolgd door tien maanden rijping in een groot houten vat.

Deze fles kreeg van Perswijn 16 punten: “Mooi rijp fruit, vrij donker, blauwe bes, wat peper en kruiden, rijp maar fris, blijft opwekkend, als goede Bordeaux.”

Wijnhuis Oktober: “In de neus vlierbessen, zwarte kersen, licht rokerig en chocolade. Krachtige smaak, dichte structuur met fijne tannines. Fruitige zuren, mineraal en elegant houtgebruik. Past goed bij stevige vleesgerechten.”

Biologische wijn. Wijngaard op ‘bonte mergel’ met een opbrengst van 350 liter/hectare. Spontaan gefermenteerd, gerijpt in 60% nieuw en 40% gebruikte vaten van 300 liter.Restsuiker: 2,3 gr / l; zuur 5,0 gr / l

Drinken bij: diner voor de feestdagen, fijne Schwabische keuken, gestoofd en geroosterd vlees, goulash, wild en gevogelte, slachtafval (“Innereien”).

Karin van Leeuwen: “Nu nog wat streng. Complex, zoet, aarde, bieten, kers, specerijen, natte stenen, houtrook. Veel extract. Bescheiden 13%, mooi droog. Klassiek en serieus. Tot 24 maanden houtrijping. Intense wijn, nog even laten liggen. Rainer raadt zelf aan te drinken tussen 2018-2024.”

Schnaitmann: “Het scala aan smaken varieert van bloemige en kruidige tonen zoals bourbonvanille, dennennaalden, viooltjes, tijm, jeneverhout, tot rauw en gerookt vlees, tot fijne fruitaccenten met cassis, rode bessen, zure kers, pruim en braambes. Zeer expressief en complex in de mond. Animerend sappig zuur, pittige rijpe tannines, dichte structuur. Volle smaak met veel frisheid en grote lengte.”

SLOT