Wijnen uit Turkije en het Midden-Oosten 

Historie 

In de oudheid gold Anatolische wijn als hoogwaardig net als die van de Byzantijnen die met hun goede wijnen handel dreven met hun buurlanden. In de middeleeuwen kwam er nagenoeg een einde aan de wijnbouw en die periode duurde zo’n 400 jaar. Alleen niet-moslims zoals Armenen, Grieken en Joden mochten tegen een hoge belasting wijn bereiden en consumeren.  

Door de opkomst van Kemal Atatürk (1881-1938), zelf een gepassioneerd wijnliefhebber, bloeide de wijnbouw weer op. Eind 19de eeuw verdween jammer genoeg het grootste gedeelte van de aanplant door aantasting van de beruchte druivenluis, de phylloxera. Ook de latere emigratie van veel Turkse plattelanders uit Anatolië naar West-Europa had tot gevolg dat grote aanplantgebieden verwaarloosd werden en niets meer opbrachten.  

Sinds 1980 zien we een renaissance met een hogere productie en betere kwaliteiten. Tegenwoordig bedraagt de wijnconsumptie per hoofd van de bevolking in Turkije slechts 1 liter per jaar. In West-Europa is dit 50-60 liter per jaar. Turkse wijn van goede kwaliteit heeft een grote toekomst, vooral door de verschillende klimaten, de geologische structuur en de enorme oppervlakten. Echter, ze zullen er dan meer moeten investeren in techniek en opleiding. 

Druivensoorten 

De meeste wijnen worden gemaakt van inheemse druivenrassen met onuitspreekbare namen als Oküzgözü (vertaling: ossenoog), een rode druivensoort. Ander bekende rode soorten zijn Bögazkere, Calkarasi, Kalesik Karasi en de bekende witte soort Narince. Er wordt veel gewerkt met cuvées, alhoewel de witte wijn van de Narice-druif ook wel als cépage-wijn gemaakt wordt en - door zijn fruitige en frisse smaak - steeds meer aan populariteit wint. Veel bekende wijnhuizen gebruiken steeds meer de bekende Europese rassen in hun cuvées.  

Men schat het aantal inheemse druivenrassen tussen 600 en 1.200, waarvan slechts een stuk of 60 commercieel gebruikt worden voor wijnbereiding. Hier liggen nog genoeg kansen voor de Turkse wijnindustrie om hun positie internationaal te verstevigen.   

 Wijnregio’s   

Er zijn meerdere regio’s met een goed microklimaat en vruchtbare aarde voor druiventeelt; het zijn met andere woorden topterroirs. De beste wijnen komen uit de Marmara-regio, het Europees gedeelte van Turkije waarvan een deel (Thracië) grenst aan Griekenland in het westen en Bulgarije in het noorden, maar ook in de kustregio’s van de Egeïsche - en Zwarte Zee waar het koeler en vochtiger is dan in het binnenland. 
Kleinere productievolumes vinden we in Centraal- en Zuidoost Anatolië. In Oost-Anatolië groeien druivensoorten die goed bestand zijn tegen droogte en hitte en karakteristieke koppige wijnen opleveren, misschien wel aangepast aan de lokale bevolking. We spreken over totaal 600.000 hectare aanplant met slechts 650.00 hectoliter wijn. 

Producenten 

Van de ruim honderd geregistreerde Turkse wijnproducenten zijn het belangrijkst:

• Kavaklidere met een productie van 17 miljoen flessen per jaar, waarvan 20% export

• Doluca met een productie van 13 miljoen flessen per jaar

• Pamukkale met een productie van 2,5 miljoen flessen per jaar

• Melen

• Vinkara

•  Paşaeli

• Büyülübaģ 

Bekende wijnen zijn: 

• Kavaklidere Selection, rood en wit 

• Villa Doluca, rood en wit 

• Kayra Buzbag, rood en wit 

• Vinkara Quattro Kirmizi rood en Vinkara Quattro Beyas wit 

• Kavaklidere Yakut rood en Kavaklidere Angora wit. 

Turkse wijnen op de proeftafel 

Narince 2019 van wijndomein Vinkara. 

Een witte wijn van de inheemse druivensoort Narince. Vinkara ligt in Centraal-Anatolië ten noordoosten van Ankara. Het wijnhuis is pas actief sinds 2004 en maakt nu 1,3 miljoen liter wijn van diverse druivenrassen. Ze worden geadviseerd door een Italiaanse oenoloog Marco Monchiero uit Alba. Een breed palet van rood, wit en bubbels verkregen uit 62 hectare aanplant op een hoogte van gemiddeld 350 meter.  De wijn vergist in rvs en rijpt 14 maanden in neutraal Frans eiken op zijn eigen gistrestanten. 

Kleur: strogeel neigend naar goudkleurig. Deze wijn heeft een apart aroma van tropisch fruit, gedroogde abrikozen, citrusfruit, iets floraals en mineralisch met een lange afdronk.  

De smaak is elegant en droog met een touch van karamel, iets kruidigs en een beetje hout met een lange afdronk. De ideale drinktemperatuur is 10-12 gr C.  

Narince 2018, Cépage, Vinkara, Turkije

De tweede wijn van dit huis Vinkara is een cuvée van de inheemse soorten Öküzgözü 60% en 40% Boģazkere, jaargang 2019. Druivensoorten die veel voorkomen in Centraal-Anatolië. De aanplant bevindt zich op een hoogte van 700-800 meter op rode en verweerde klei met ook wat kalkhoudende grond. De Boģazkere druif is een van de weinige soorten in deze regio die niet geïrrigeerd hoeft te worden. Dit gebied kent een groot temperatuurverschil tussen dag en nacht.  De wijn heeft 12,5 % alcohol, restzuur van 5 g/l en restsuiker van 0,82 g/l. 
In de neus aroma’s van kersen en blauwe pruimen, iets zuur in de smaak met zachte tannines. 
De wijn wordt in Turkije gekoeld gedronken en is een goede begeleider van gegrild vlees, pizza en pasta.  

Orange Wine 2020, Cépage, Paşaeli, Turkije

 De tweede witte wijn Paşaeli Skin contact Sidalan 2020 is een orange wijn uitsluitend gemaakt van de witte druif Sidalan maar dan wel gevinificeerd als rode wijn en afkomstig van Mount Ida uit de Egeïsche kustregio. De inheemse druiven Sidalan worden eerst ontsteeld en vervolgens worden de hele druiven gedurende 58 dagen geweekt en vervolgens vergist bij 18 gr C in rvs. De wijn rijpt daarna nog op zijn eigen droesem en wordt wekelijks verroerd om zoveel mogelijk aroma’s te verkrijgen. 
Kleur is goudachtig. Neus: gedroogd gras, honing en gekaramelliseerde abrikozen.
Smaak: kurkdroog met tannines, abrikozen en peer, complex met een lange afdronk.  Jancis Robinson gaf deze wijn 17 van de maximale 20 punten. 

Öküzgözü/Bögazkere 2019, Vinkara, Turkije

De rode wijn Büyülübaģ Adakarasi 2019 komt van het Avşa-eiland uit de Thracië-regio en is gemaakt van de inheemse Adakarasi-druif. De kleur is granaatachtig. De neus is karakteristiek met eucalyptus, zwarte peper, zwarte kersen en bramen. De smaak valt op door een pittige zuurgraad gecombineerd met zachte tannines en smaken van zwart fruit en peper. Het is een goede begeleider van vette kazen en pasta’s.
Restzuur is 7,3 g/l, restsuiker is 1,1 g/l met een alcoholgehalte van 14%.
Deze wijn werd bekroond op de Berlin Wintertasting 2021 met een gouden medaille.  

Papaskarasi 100%, 2019, Paşaeli, Turkije

Dan volgt de rode soort Papaskarasi red 20197 van het wijnhuis Paşaeli uit Edirne in het oosten van Thracië in de Marmara-regio. Deze autochtone Papaskarasi-druif komt vooral voor in Thracië en de naam betekent letterlijk ‘zwarte druif van de priester’, waarschijnlijk omdat hij meestal te vinden is in de buurt van kloosters. De ondergrond is klei- en leemachtig.  De druiven worden handmatig geplukt, ontsteeld en gekneusd. Gisting vindt plaats gedurende 20 dagen in rvs-tanks met regelmatig overpompen en bâttonage. 10% rijpt 6 maanden in Frans eiken en de rest in rvs. 
De wijn heeft een lichte robijnrode kleur en in de neus iets aards en licht peperig met mooie kersenaroma’s. De smaak is kruidig met tannines en zuren die goed in balans zijn. Restsuiker is 1,5 g/l, restzuur is 5,6 g/l en alcoholgehalte is 13%.  

Signium Red 2018, Cuvée, Doluca, Turkije

De Turkse reeks wordt afgesloten met een cuvée van wijnhuis Doluca; de Doluca Signum Red Wine 2018. Een assemblage van 18% Boģazkere, 16% Cabernet Franc, 30% Cabernet Sauvignon en 36% Syrah. De herkomst van de druiven is gedeeltelijk Tekirdag in Thracië en Denizli in de Marmara-regio. Een forse wijn, waarvan iedere component 12 dagen macereert, vergist en vervolgens 6 maanden op Frans eiken rijpt met de sur-lietechniek. Kleur: donker purper, neus: jammy rood en zwart fruit en secundaire aroma’s van hout, tikje petroleum en iets vanille. Smaak: medium, met veel tannines en zuren en een lange afdronk.
Alcoholgehalte: 14,7%. Goede begeleider van bief en lamsvlees. Deze wijn heeft verschillende prijzen gewonnen op internationale wijnbeurzen.  

Libanon

Historie 

Veel landen claimen een eeuwenoude traditie van wijn maken, maar dat gaat zeker op voor Libanon.  De Feniciërs kenden de trucjes al en volgens de legende veranderde Jezus ergens in de Bekavallei water in wijn. (Wie gelooft wordt zalig, zullen we maar zeggen).  Feit is dat Franse jezuïeten, die niet vies waren van een glaasje wijn, in het midden van de 19e eeuw in Ksara al mooie wijnkelders bouwden die nog steeds te bezichtigen zijn.  

Tussen 1975 en 1990 was de wijnbouw door de burgeroorlogen bijna verdwenen, maar gelukkig is daarna de situatie  weer verbeterd en maken wijnbouwers weer mooie flessen, zeer geschikt bij  de heerlijke gerechten uit de Libanese keuken. 

Wijnen en producenten 

In 2017 produceerde Libanon een kleine 100.000 hectoliter wijn op slechts 9.150 hectare vooral in de Bekavallei. Van de totale productie is de helft voor export bestemd met Engeland, de Verenigde Staten en Frankrijk als voornaamste afnemers met een waarde van 20 miljoen US-dollar. Het zal niet verbazen dat gezien het Franse mandaat van 1920 tot 1943 de wijntechnieken vooral gebaseerd zijn op Frankrijk (en dan met name op die van Bordeaux).  Dat geldt ook voor de aanplant: Cinsault, Carignan, Mourvèdre, Grenache, Syrah, Merlot en Cabernet Sauvignon zijn de voornaamste rode rassen. Bij wit is dit: Sauvignon Blanc, Ugni Blanc, Sémillon en Chardonnay, maar ook inheemse witte soorten zoals Obeidi, Merweh en Meroué.

De bekendste wijnmakers zijn Château Musar, een iconisch wijndomein en een begrip bij wijnkenners, Château Ksara en Château Kefraya. Er is nog een handvol kleinere wijnmakers, zoals Chateau St. Thomas die ook aan de weg timmeren, maar die we hier niet bespreken. 

Door de huidige crisis in Libanon hebben de wijnmakers het zeer moeilijk: enorme inflatie, failliete banken en vooral storingen in de elektriciteitsvoorziening waardoor bijna alles draait op dieselgeneratoren. Diesel moet geïmporteerd worden tegen hoge prijzen en dat geldt ook voor glas en andere verpakking. De bekende wijnhuizen hebben wel bankconnecties in Europa, maar de kleinere huizen, die afhankelijk zijn van de lokale munt zoals de Libanese Pond of Lira, zijn nu de klos. De koers in februari was 15.000 LL per US Dollar.  

Een klein voordeel is de aanwezigheid van veel vluchtelingen, vooral uit Syrië zodat er geen gebrek aan goedkope arbeidskrachten is. 

Château Musar ligt 25 km noordoostelijk van Beiroet. Honderd jaar geleden werd dit wijndomein opgericht door Baron de Rothschild die zijn kennis van top Bordeauxwijnen meebracht uit Frankrijk. Musar bezit geen eigen wijngaarden, maar verwerkt druiven van kleine wijnboeren uit de Bekavallei die contractueel gebonden zijn aan het Château. Het gaat hierbij om circa 130 hectare. De percelen liggen verspreid op kalkrijke kiezelgrond op gemiddeld 1.000 meter hoogte.  

De stokken zijn 40 jaar oud en de oogst wordt met 25 hl/ha sterk gereduceerd. Alles staat onder strenge controle van de wijnmakers van het Château. De wijnen zijn een begrip in de internationale wijnwereld. 

Château Ksara is een ander gerenommeerd wijndomein in Libanon. Ook hier worden wijnen gemaakt die doet denken aan de Bordeaux-methode met vooral cuvées van Cabernet Sauvignon en Merlot. Het Château werd opgericht in 1857 door de paters Jezuïeten en is daarmee het oudste wijndomein in Libanon. Het Château heeft in tegenstelling tot Musar wel zijn eigen wijngaarden die zich bevinden tussen de stadjes Tamail en Zahle in de Bekavallei. De jezuïetenpater Kirn was een van de pioniers die de potentie van het terroir op waarde wist te schatten en al gauw werden er Franse wijnstokken geplant. 

Hiermee werden pater Kirn en zijn collega’s de grondleggers van de moderne Libanese wijnindustrie. Anekdotisch is het verhaal dat de paters in de begintijd ontdekten dat diep gegraven gangen een goede bewaarplaats voor de wijn bleek te zijn.  De gangen waren eigenlijk bedoeld om vossen uit te roken die hun kippen keer op keer verorberden. Een ander interessant feit is dat de jezuïeten van dit klooster al aan het begin van de 20ste eeuw zeer nauwkeurig neerslag en seismische activiteit bijhielden.  

Door het Franse mandaat van 1920 tot 1943 met de aanwezigheid van veel Franse militairen en ambtenaren ontstond er een gestage vraag naar goede wijnen.  Vanaf de zeventiger jaren kwam er vanuit het Vaticaan steeds meer druk op kloosters en missieposten om hun commerciële activiteiten te verkopen en zo geschiedde het ook met Ksara. 

Chateau Ksara met een productievolume van meer dan 1,5 miljoen flessen heerlijke wijn is nu eigendom van een consortium wijn minnende investeerders. De chairman is Mr. Zafer Chaoui.  

Château Kefraya is de derde in dit gezelschap van Libanese toppers. Net als Ksara bevindt het zich in de Bekavallei en is sinds meerdere generaties in bezit van de Bustros familie.  Het Château is gebouwd in 1946 op een kunstmatige heuvel aangelegd door de Romeinen om zodoende hun troepenbewegingen te observeren. De oprichter en visionair Michel de Bustros plantte tussen 1950 en 1979 de eerste wijnstokken en vanaf 1975 werden de wijnen in eigen kelders op het domein gebotteld. Zelfs tijdens de Libanese burgeroorlogen tussen 1975 en 1990 ging de productie gewoon door. Vanaf de tachtiger jaren begon Kefraya wijn naar Frankrijk te exporteren en won op internationale beurzen meerdere medailles. Ze bezitten in totaal 300 hectare aanplant, waarvan een groot gedeelte op zo’n 1.000 meter hoogte en gelegen in de Bekavallei aan de voet van de Mount Barouk. De gemiddelde opbrengst bedraagt 35 hl/ha en de ondergrond bestaat uit meerdere soorten klei, grind en verweerd gesteente. Naast de bekende druivenrassen groeien er ook inheemse witte soorten zoals Obeidi, Merwah en Meroué.

De Libanese wijnen op de proeftafel

Obeidy 2021, Cépage, Château St. Thomas, Libanon

 Een cépagewijn van de 100% inheemse druivensoort Obeidy. Zes maanden in rvs bij lage temperatuur zonder malolactische gisting. Kleur: helder, lichtgeel van kleur met iets groene reflectie. In de neus limoen- en grapefruitachtig, iets mineralig, tikje bloemig met een beetje zoete kruiden.
Smaak: aangenaam licht citrusachtig, en een beetje perzik. Drinktemperatuur: 8-10 gr C. Goede begeleider van Libanese mezze en salades. Houdbaarheid: 2 tot 3 jaar. Alcohol 12,5%

Red Cuvée, 2016, Château Ksara, Libanon

Een cuvée van Cabernet Sauvignon, Merlot en Petit Verdot. Na ontstelen en vergisting bij 28 gr C en malolactische gisting rijpt de wijn, ieder soort apart, 12 maanden in Frans eiken, waarvan 50% nieuw en de rest gebruikt. Daarna wordt geassembleerd en nog eens twee jaar in gebruikte grote vaten gelagerd in hun beroemde kelders.
De kleur is donker purper, met aroma’s van frambozen, zwarte bessen, een pepertje en een tikje vanille en leer.
De smaak is rijk, elegant en mooi in balans met zachte tannines en een lange afdronk.
Een uurtje chambreren voor consumptie verhoogt het drinkplezier. 

Red, 2016, Château Musar, Libanon

Cuvée van gelijke delen Cabernet Sauvignon, Cinsault en Carignan. Jaargang 2016 was niet eenvoudig met nachtvorst van minus 8 gr C in april, maar een zachte juni en juli gevolgd door extreem hoge temperaturen begin september veroorzaakte verliezen van wel 40 tot 70% van de oogst. Gisting vindt plaats in betonnen kuipen en daarna 12 maanden rijping in Franse eiken vaten. De wijn werd geassembleerd in januari 2018 en gebotteld in augustus van datzelfde jaar.
Kleur: diep robijnrood met aroma’s van bramen, kersen en blauwe bessen gevolgd door delicate leer- en peperige tonen met iets vanille, kruiden en chocolade. De soepele tannines maken dat deze wijn een goede begeleider vormt van ribeyesteak en eendenborst. Opbrengst van 35 hl per ha en alcoholpercentage 14%.

Red Comte de M, 2014, Château Kefraya, Libanon

Cuvée van Cabernet Sauvignon en Syrah. Ondergrond van klei, zand en grind op een hoogte van gemiddeld 1.000 meter.  De stokken zijn 25 jaar en staan op percelen van 9 hectare met een opbrengst van 35 hl per ha. De wijn rijpt 24 maanden op Frans eiken.
Kleur: donker violet. Geur: mooi palet van hout, donker fruit en cederhout. Smaak: combinatie van fruit, met iets hout en zachte tannines.
Restzuur van 3,9 g/l en restsuiker van 2 g/l.
Robert Parker gaf de 1996 jaargang 91 punten en de 2012 kreeg 93 punten.

Koosjer

Wijn uit Israël bespreken kan natuurlijk niet zonder uitleg over koosjere wijnen. De productie hiervan vindt plaats volgens strenge voorschriften voortvloeiend uit de Joodse wetgeving en onder toezicht van een rabbijn. Een druivenstok moet minstens vier jaar oud zijn voordat er druiven van geplukt mogen worden, alle machines en apparatuur moeten onder toezicht van een rabbijn gereinigd worden en dat geldt ook gedeeltelijk voor controle van het gistingsproces. Er mogen geen dierlijke producten gebruikt worden, dus geen dierlijke mest in de wijngaard en geen klaringsmiddelen gebaseerd op dierlijke gelatine of vislijm. Koosjere wijn is dus tevens vegan.

Een ander voorschrift luidt dat de wijngaard ieder zevende jaar braak moet liggen. Dan mag er dus niet geoogst worden. De strenge koosjer-regels gaan pas gelden op het moment dat de druiven gekneusd worden en het wijnbereidingsproces start. Want vanaf het moment dat de schil van de druif breekt en de most vrijkomt mogen alleen de toezichthoudende rabbijn en Joodse orthodoxe arbeiders de most aanraken. De toegang tot de wijnkelders wordt altijd verzegeld en ontzegeld voor een volgende verrichting. De wijn mag rood, wit of rosé zijn.

Tot slot mag de wijnfles alleen door een Jood worden geopend. Zo niet, dan is de ooit koosjere wijn alsnog niet-koosjer oftewel treife. Vroeger moest een tiende deel van de wijn worden weggegeven aan de Tempel in Jeruzalem. Nu wordt een op de honderd flessen weggegeven als herinnering aan die verplichting.

Als aan alle voorschriften is voldaan krijgt de wijn een ORT-stempel. Een afkorting van ‘Onder Rabbinaal Toezicht’ en dan weet je dat je een mooie wijn hebt met een welhaast heilige, koosjere status. Het wordt ook wel gezien als een geschenk van God, bestemd voor het Joodse volk. De wijn wordt vooral geschonken tijdens religieuze ceremoniën en bijzondere gelegenheden. Toch is slechts 15% van de Israëlische wijn koosjer geproduceerd.

Nog een kleine anekdote van koosjere wijn uit het archief van Sainte Anna:

Tijdens onze wijnreis in 2008 naar Priorat en Monsant bezochten we de wijnmaker Capşanes in Montsant. Vinoloog en marketingchef van het huis Jürgen Wagner liet ons bij die gelegenheid een koosjere wijn de ‘Flor de Primavera’ proeven. Een machtige cuvée, voor het eerst geproduceerd in het jaar 1995 en oorspronkelijk alleen bedoeld voor de Joodse gemeenschap in Barcelona, maar die zo goed ontvangen werd dat het een van hun hun topwijnen werd. 

De Israelische wijnen op de proeftafel

We proeven twee wijnen van Dalton Winery, gevestigd in het hart van Galilea, Noord-Israël in het dorp Kerem Ben Zimra. Vader en zoon Mat en Alex Haruni zagen in 1995 de goede kwaliteit van dit terroir in Opper-Galilea en begonnen op deze plaats hun winery. De wijnmakers zijn opgeleid in Californië en dat is te herkennen aan hun stijl van wijnen. Beide wijnen zijn koosjer.

Wild One, 2021, Cépage, Dalton Winery, Israël  

Een cépage van 100% Chenin Blanc. Spontane vergisting en daarna 6 maanden op hout en ‘sur lie’. Met fruitige en florale aroma’s. Goede begeleider van mezze, gegrilde groente en vis. Alcoholpercentage is 12,5%.

Coast to Coast Red, 2019, Cuvée, Dalton Winery, Israel

Een cuvée van 85% Zinfandel, 10% Syrah en 5% Petite Syrah met een alcoholgehalte van 14,5%.  De Petite Syrah, ook wel Durif genaamd naar zijn Franse ontdekker, is een kruising tussen Syrah en Peloursin. De kleine druifjes komen van de Peloursin, terwijl de smaken van zwart fruit, peper, chocola en zoethout in de richting van Syrah wijzen. Ook bevatten ze veel tannines en zuren. In Frankrijk is dit druivenras uitgestorven; ruim 90% van de wereldaanplant staat nu in Californië.
In deze wijn: aroma’s van aalbessen, pruimen gekruid met kaneel, kruidnagel en een beetje vanille. In de smaak medium body met zoet fruit en zachte tannines.
Aanbevolen om iets gekoeld te drinken. Een goede begeleider van geroosterd vlees, harde kazen, lamsvlees en pasta.  

___________________________________________________________________________________________________

Bronnen:

WeinPlus.Lexikon
LibanonWeine.de
Anatolia.wines.com
Wikipedia
Israelwijn.nl
Jancis Robinson, Wine grapes
Wein, André Dominé